С.Д.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ микробиология және вирусология кафедрасының тарихы
МИКРОӘЛЕММЕН БАҒЫНДЫРҒАН
МИКРОӘСКЕРМЕН ҚОРШАЛҒАН
МИКРОФОРМАМЕН ТАҢҚАЛДЫРҒА
МИКРОӘРЕКЕТПЕН КҮЙЗЕЛГЕН
А.Л.Котова
Әр түрлі жылдары басқарған кафедра меңгерушілері:
- 1933–1937 жж. -м.ғ.д., профессор И. А. Сутин
- 1938–1939 жж. – профессор Н. А. Буланов
- 1939–1947 жж. – м.ғ.д., профессор Е. И. Демиховский
- 1948–1953 жж. – м.ғ.д., профессор Д. Ф. Цимбалист
- 1953–1957 жж. – м.ғ.к., доцент Ю. С. Линецкая
- 1957–1963 жж. -м.ғ.д., профессор Э. И. Штиккель
- 1963–1986 жж. – м.ғ.д., профессор К. А. Макиров
- 1986–2001 жж. – м.ғ.д., профессор А. Л. Котова
- 2002 ж. – м.ғ.к., доцент Қ. Құдайбергенұлы
- 2002 жылдан қазіргі уақыт аралығында – м.ғ.д., профессор Б. А. Рамазанова
Микробиология және вирусология кафедрасы 1932 жылы құрылған және Қазақ Микробиология және эпидемиология институтының базасында болған.
Кафедраның бірінші меңгерушісі қызметін биология ғылымдарының кандидаты, профессор Петр Федорович Беликов атқарды. Бастапқы құрылған кезде кафедра ұжымы тек төрт қызметкерден тұрды, ал сабақ оқыту тек емдеу факультетінің студенттері үшін жүргізілді. Сол кезде кафедра қызметкерлері Қазақстанның денсаулық сақтау қажеттіліктеріне сәйкес ішек инфекцияларын диагностикалау, алдын алу және емдеу саласында ғылыми зерттеулермен айналысқан болатын.
1933-1937 жылдары кафедра меңгерушісі қызметін профессор И.А.Сутин атқарды. Осы уақытта кафедра ұжымы 4 адамнан тұрды және тек емдеу факультетінің студенттеріне ғана сабақ өтілді. Кейінгі 1938 жылдан 1947 жылға дейін Н.А.Буланов пен Е.И.Демиховский кафедраны басқарды. Осы жылдар аралығында кафедра Фурманов және Әйтеке би көшелерінде орналасқан (қазір АҚШ елшілігі осында орналасқан) ғимараттың бірінші қабатында болды. Ұжым шағын болғанымен, оның құрамында ғылым кандидаттары мен доценттер болған жоқ. Дегенмен, қызметкерлер ішек инфекциялары, сонымен қатар кене энцефалиті мен іріңді кокк инфекцияларымен байланысты мәселелерді зерттеуді жалғастырды.
Кейінгі жылдары кафедра меңгерушілері профессор Д.Ф.Цимбалист, доцент Ю.С.Линецкая, профессор Э.И.Штикелль болды. Осы уақытта кафедра №7 ескі оқу ғимаратында орналасқан болатын (Төле би көшесі, 88). Сабақтар бірінші қабаттағы үш үлкен оқу бөлмелерінде топтарды біріктіріп өткізілді. Ұжым мамандарды даярлаумен белсенді айналыса бастады, кафедрада аспиранттар пайда болды, олар үшін сол кезде қажетті жабдықтармен жабдықталған 4 бөлме бөлінді. Кафедрада меңгеруші отыратын ең үлкен кабинетте электронды микроскоптың пайда болуы аспиранттарға бактериялардың, вирустардың және саңырауқұлақтардың морфологиясы бойынша зерттеулер жүргізуге, атластарды құрастыруға және ақпараттарды оқу процесіне қоса пайдалануға мүмкіндік берді.
Сондай-ақ, кафедра үшін қояндар, теңіз шошқаларына, ақ тышқандарға және егеуқұйрықтарға тәжірибе жасауға болатын жеке виварийдің болуы үлкен жетістік болды. Осы жылдары тек емдеу факультетінің студенттеріне ғана емес, сонымен қатар педиатрия және санитарлы-гигиена факультеттерінің студенттері де кафедарада білім алды. Кафедрада барлық әдістемелік жұмыстарды қамтамасыз ететін және студенттерге арналған алғашқы әдістемелік ұсыныстар мен құралдарды жазған ғылыми дәрежесі бар оқытушылар пайда болды. Ғылыми дәрежесі бар доценттер: Ю.С Линецкая, М.Я. Сидоркина, Н.С. Евдокимова және ассистенттер Н.П. Беклимишева, Н.И. Хорсова, А. Полянская, Б.С. Басаргин. 1957 жылдан бастап кафедраның ғылыми жұмыстары белсенді дамыды. 1963 жылға дейінгі кезеңде 21 диссертация (4 докторлық және 17 кандидаттық) қорғалды, бір монография, бір оқулық, бес әдістемелік ұсыныс және 203-ке жуық ғылыми мақалалар жарияланды. Осы жылдары микробиология кафедрасы ғылыми ізденіс пен білім беру іс-әрекетінің дәстүрлерін қолдай отырып, медицина ғылымын дамытуда және білікті мамандарды даярлауда маңызды рөл атқарды.
1963 жылдан бастап К.А.Макиров кафедра меңгерушісі қызметін атқарды. Сол жылдары кафедрада нашар жабдықталған тек 3 оқу бөлмесі болды және 1970 жылы кафедра Сейфуллин көшесі, 543 (қазіргі стоматологиялық клиника) бойындағы жаңа Орталық ғылыми-зерттеу зертханасы ғимаратына көшті. Мұнда кафедра толығымен 2-ші қабатты иемденді, онда оқу аудиториялары мен ғылыми зерттеулерге арналған 40 бөлме бар болды. Кафедра базасы айтарлықтай дамыды, қоректік орта дайындау, автоклав, қолданған зертханалық ыдыстарды жуу, электронды микроскопия зертханасы сияқты мамандандырылған бөлмелер және бактериологиялық, серологиялық, жасуша дақылдары, аспиранттар мен докторанттардың ғылыми зерттеулерін жүргізуге арналған эксперименттік зертханалар пайда болды. Барлық оқу бөлмелері бірыңғай стандартқа сай: термостаттармен, арнайы үстелдермен, микроскоптармен жабдықталды, бұл білім беру сапасын жоғары деңгейге көтеруге және білім алушылардың жануарларға тәжірибе қою, бактериялардың таза дақылдарымен, жасуша дақылдарымен жұмыс істеу, серологиялық реакцияларды қою, микроорганизмдерді бояу, микроскопия және патогендердің құрылымын зерттеу сияқты практикалық дағдыларды игеруіне мүмкіндік берді. Осы жылдары күндізгі мен кешкі оқу (емдеу, педиатрия, санитарлық-гигиеналық факультеттер), фармация факультетінің күндізгі мен сырттай бөлімдерінің студенттері оқи бастады. Біраз уақыттан кейін микробиология кафедрасында стоматология факультетінің студенттері білім ала бастады. 1975 жылдан 1986 жылға дейін К.А.Макировтың жетекшілігімен 25-тен астам ғылым докторлары мен кандидаттары дайындалды. Оның басқаруымен кафедрада доценттер: Ю.С. Линецкая, Н.С. Евдокимова, М.Я. Сидоркина, Н.П. Беклимишева, К.К. Кудайбергенов, ассистенттер М.Г. Сабирова, К.У. Урумбаева, Л.И. Фохридина, Р.Н. Преснякова, Ш.А. Бейсембаева, Ш.М. Нургалиева, Н.И. Байжанов, Ю.Ш. Калиев, Г.А. Гуляева, Н.Т. Таурбаева, М.К. Исабаева жұмыс істеді.
1986-2001 жылдар аралығында м.ғ.д., профессор А.Л.Котованың жетекшілігімен кафедрада 13 оқытушы: 2 профессор, 6 доцент, 2 аға оқытушы жұмыс істеді. Осы жылдары А.Л.Котованың басшылығымен 50-ден астам кандидаттық және докторлық диссертациялар қорғалды. Кафедрада интернатура үшін «Клиникалық микробиологияны» оқыту енгізілді. А.Л.Котованың басшылығымен кафедрада ғылым докторлары, профессорлар Л.И.Фохридина, Н.С.Евдкимова, ғылым кандидаттары, доценттер К.У.Урумбаева, К.К.Кудайбергенов, Н.Т.Таурбаева, М.Г. Сабирова, Б.А.Рамазанова, С.Ш.Шакиев, А.А. Табаева, К.К.Карибаева, Д.Ч.Уразбаева, Х.М. Исина, аға оқытушылар А.А.Стамкулова, З.С.Кенжебаева, ассистенттер м.ғ.к. Г.М. Жактаева, м.ғ.к. Р.Р.Юсупов, м.ғ.к. Ж.Ф.Адиетова, м.ғ.к. Т.С.Бегадилова, м.ғ.к. А.Л.Бисекенова, м.ғ.к. М.В.Усманова, м.ғ.к. М..Макенова, аға лаборанттар А.В.Соболева, Л.П.Гершевич, О.А. Дурова, лаборанттар В.А.Власова, А.Алибаева жұмыс істеді.
2002 жылдан бастап кафедра меңгерушісі қызметін м.ғ.д., профессор Б.А.Рамазанова атқаруда. Жетекшілік еткен жылдары ҚР-да барлық факультеттердің студенттеріне арналған Медициналық микробиология бойынша алғашқы қазақ тіліндегі оқулық, зертханалық қызметкерлерге арналған Ұлттық нұсқаулық жарық көрді. Университетішілік, ҚР және халықаралық әртүрлі деңгейдегі ғылыми жобалар шеңберінде үлкен ғылыми жұмыстар жүргізілу үстінде. Осы зерттеулерде алынған деректер ҚР ДСМ-ге вакцинация күнтізбесіне пневмококкты инфекцияға қарсы вакцинациялау жұмыстарын енгізуге мүмкіндік берді, бұл балалар өлімін азайтуға және инвазиялық инфекциялардың асқыну қаупін болдырмаудың алдын алды.
Кафедра бүгінде Сейфуллин көшесі, 543 (Төле би қиылысы) негізінде жетекші оқу және ғылыми орталықтардың бірі, әрі С.Д.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ бөлімшелерінің құрамдас бөлігі болып табылады. Кафедрада жоғары білікті мамандар қызмет етеді, олардың негізгі мақсаты білімді, сауатты, бәсекеге қабілетті мамандарды даярлау. Кафедрада барлық факультет студенттері мен «Медицина», «Биомедицина» мамандықтары бойынша магистранттар мен докторанттар білім алуда. Кафедраның ғылыми қызметінің басымдықтары вакцинация, паразитология, микроорганизмдердің антибиотикке төзімділігі, ауру қоздырғыштары гендерінің полиморфизмін зерттеу, адам ағзасының қалыпты микробиотасы, ішек бактериялары, ауруханаішілік инфекциялар, клиникалық микробиология, микология мәселелерінен тұрады.
Қазіргі уақытта «Медициналық паразитология негіздері» (алғаш болып медициналық жоғары оқу орындары үшін), «Жалпы медициналық микробиология негіздері», «Ауыз қуысының микробиологиясы» оқулықтары; «Микробиология негіздері. Фармацевтикалық өндірістің микробиологиялық аспектілері» және «Санитарлық микробиология негіздері» атты әдістемелік ұсыныстары дайындалып, басылып шықты. Кафедра қызметкерлері ҚР ДСМ «Ұлттық Қоғамдық денсаулық сақтау орталығы» ШЖҚ РМК «Санитариялық-эпидемиологиялық сараптама және мониторинг ғылыми-практикалық орталығы» филиалымен бірлесе отырып республикалық деңгейдегі «Менингококк инфекциясы мен іріңді бактериялық менингиттердің зертханалық диагностикасы» және «Іш сүзегі, паратиф және басқа сальмонеллез қоздырғыштарын бактериологиялық зерттеу әдістемесі» атты әдістемелік ұсынымдарды шығарды. 2022 жылдан бастап кафедра «Жалпы медицина» және «Педиатрия» факультеттерінің студенттеріне «Медициналық паразитология» атты жаңа пәні қосылды. 2024 жылдан бастап кафедраны алғаш рет ҚР ПОҚ және шет елдер үшін білім беру мен заманауи ғылымның өзекті тақырыптары бойынша қосымша білім беру шеңберінде біліктілікті арттыру өткізілді. Академиялық ұтқырлық және профессор-визитинг бағдарламасы белсенді жұмыс істеу үстінде. Кафедра қызметкерлері ҚР жоғары оқу орындарына және шетелдерге дәріс оқуға шығады. Студенттерді оқытудың заманауи әдістерін енгізу бойынша үлкен жұмыстар жүргізілуде. Жетекші қызметкерлер тиісті бөлімдер мен комиссиялар шеңберінде жұмыстың әртүрлі бағыттары бойынша сараптамалық жұмыстарды жүргізеді.
Б.А.Рамазанованың басшылығымен профессор А.Л.Котова, А.А.Табаева, Л.И.Фохридина, академиялық профессор К.У.Урумбаева, К.К.Кудайбергенов, доценттер Н.Т.Таурбаева, М.Г. Сабирова, С.Ш.Шакиев, К.К. Мустафина, Д.Ч.Уразбаева, Х.М. Исина, Хандиллаева Б.М, аға оқытушылар А.А.Стамкулова, ассистенттер м.ғ.к. Г.М. Жактаева, м.ғ.к. Р.Р.Юсупов, б.ғ.к. Ж.Ф.Адиетова, м.ғ.к. Т.С.Бегадилова, м.ғ.к. А.Л.Бисекенова, м.ғ.к. М.В.Усманова, м.ғ.к. М..Макенова, м.ғ.к. Л.К Тастанбекова, м.ғ.к. И.М.Касымбекова, А.М. Бармакова, Ф.Р.Амзеева, Хандилла З.М., аға оқытушылар А.В.Соболева, Л.П.Гершевич, О.А. Дурова, лаборанттар В.А.Власова жұмыс істеген.
Қазіргі таңда кафедрада жоғары білікті оқытушылар ұжымы жұмыс істейді: профессор Мустафина К.К, қауымдастырылған профессорлар мен доценттер Юсупов Р.Р., Бегадилова Т.С., Бисекенова А.Л., Колоскова Е.А., Таурбаева Н.Т., Ахметова Г. Д, Игисенова А.И., профессор ассистенттері: Хандилла З.М., Бейсегулова Г.Н., Искакова У.Б., Рысалова Б., аға оқытушылар мен ассистенттер Угышова Ш.Е., Мусаева А.А., Нургазина Г.С., Аскар Г.Х, Мустапаева Ж.О., Буняева Д.В. Магистранттар мен докторанттар оқиды.
Кафедраның жұмыс істеу кезеңінде 80-ге жуық диссертация қорғалды, 20-дан астам монография, 10 оқулық, қазақ және орыс тілдерінде 50-ден астам оқу-әдістемелік құрал, 8 тест тапсырмалар жинағы баспаханада жарияланды, өнертабыстарға 50-дан астам авторлық куәлік, рационализаторлық ұсыныстарға 20 куәлік алынды. Сонымен қатар, соңғы жылдары кафедраның профессорлық-оқытушылық құрамы ішінде Скопус мәліметтер базасына кіретін 150-ден астам ғылыми мақалалар жариялады.
С.Д.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ мұражай мұрағатының деректері бойынша микробиология кафедрасы құрылған алғашқы жылынан бастап көрсеткіштер бойынша бірінші орынды иеленіп келуде, бұл туралы тиісті құжаттар да бар. Барлық жылдар бойы және бүгінгі күнге дейін микробиология, вирусология кафедрасы рейтинг бойынша Университеттің үздік кафедраларының қатарына кіреді.
2024-2025 жылдары С.Д.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ микробиология, вирусология кафедрасын жаңғырту бағдарламасы аясында күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілді, заманға сай ауаны баптау жүйелерімен жабдықталған екі заманауи зертхана (микробиологиялық, паразитологиялық) құрылды; студенттердің практикалық дағдыларын оқытуға және жетілдіруге, сондай-ақ жоғары деңгейде ғылыми зерттеулермен айналысуға мүмкіндік беретін жабдықтар (сиквенатор, биотайпер, антибиотикке сезімталдық анализаторы және гемокультиватор): барлық оқу бөлмелері заманауи эргономикалық жиһазбен, интерактивті тақталармен жабдықталған, сонымен қатар, К.Цейс және Олимпус өндірісінің жаңа микроскоптарымен қамтамасыз етілген
| Кафедра меңгерушілерінің өмірбаяны және олардың ҚР Білім және ғылымды дамытуға қосқан үлесі | |
Беликов Петр Федорович (1892-1961 жж) Биология ғылымдарының кандидаты, профессор.
|
Беликов Пётр Фёдорович, биология ғылымдарының кандидаты, профессор
Ерте жылдары және білімі 1892 жылы 23 маусымда Мәскеуде дүниеге келген. Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде (1914-1916) әскерде қызмет еткен. Медициналық білім алғаннан кейін Екатерина ауруханасының прозектурасына қарасты Г.Н.Габричевский атындағы институтында микробиология кафедрасының ассистенті қызметін атқарды. Сонымен қатар, 1923 жылға дейін Сущевский, Мариинский және Крестовский аудандарына жауапты болып Мәскеу қалалық әкімшілігінің санитарлық дәрігері қызметін атқарған. 1923 жылы Петр Федорович Мемлекеттік санитарлық ұйым институтының (МСҰИ) химия-бактериологиялық зертханасына жұмысқа шақырылды. Ғылыми қызметі 1925 жылы П.Ф.Беликов мемлекеттік санитарлық ұйым институтында химия-бактериологиялық кабинет ұйымдастырып, кабинетті 1930 жылға дейін басқарған. Кабинеттің ғылыми зерттеулерінің негізгі бағыттарына ауыз қуысындағы патологиялық процестердің микробиологиясы, биохимиясы және иммунологиясы, атап айтқанда тісжегі (кариес) пен пародонт аурулары кірді. Беликов кеңестік стоматологияның қалыптасуы мен дамуына қатысып, А.И.Евдокимовтың серіктесі болды. Репрессия және Қазақстандағы жұмысы 1930 жылы Беликов «микробиолог дәрігерлерінің ісі» бойынша қамауға алынды (https://pravo.ru/process/view/26353/) және 1931 жылы Қазақстанға айдауға жіберілді. Онда ол басқа қуғын-сүргінге ұшыраған ғалымдармен бірге Қазақ медициналық институтының микробиология кафедрасын құрып, осповакцина мен дифтерия анатоксинінің өндірісін іске асырды. Оралуы және мансабының жалғасы 1934 жылы қуғын-сүргіннен оралғаннан кейін М.Ф. Владимирский атындағы МОНИКАда клиникалық микробиология зертханасын ұйымдастырды. 1935 жылы мемлекеттік санитарлық ұйым институты негізінде медициналық-стоматологиялық университет құрылды, онда Беликов профессор және биология ғылымдарының кандидаты дәрежесін алды. 1943 жылы Мәскеу мемлекеттік стоматологиялық институтының (ММСИ) микробиология кафедрасын басқарды, ал 1947-1954 жылдары институт директорының оқу-ғылыми бөлімі бойынша орынбасары болып еңбек етті. Сонымен қатар И.И.Мечников атындағы вакциналар мен сарысулар ғылыми-зерттеу институтында директордың ғылым жөніндегі орынбасары қызметін атқарды. Оның осы кезеңдегі зерттеулері микробиология, биохимия және жұқпалы аурулардың иммунологиясы (дифтерия, қызылша, скарлатина, паротит, пневмония, тұмау, полиомиелит) және ауыз қуысындағы патологиялық процестерді қамтыды. Қоғамдық және ғылыми-баспа қызметі Ф.П.Беликов «Одонтология және стоматология» журналының белсенді қатысушысы, Денсаулық сақтау Министрлігінің Ғылыми кеңесінің және микробиологтар қоғамы басқармасының мүшесі болды. Ғылыми мұрасы және марапаттары 60-тан астам ғылыми еңбектердің, соның ішінде бір монографияның авторы, олардың көпшілігі ауыз қуысының микробиологиясына арналған. Еңбегі үшін КСРО ордендерімен және медальдарымен марапатталған. Өлімі |
|
Сутин Илья Аронович (1897-1979 жж) М.ғ.д., профессор
|
Сутин Илья Аронович, медицина ғылымдарының докторы, профессор
Ерте жылдары және білімі 1897 жылы 19 қыркүйекте Минск қаласында еврей тектес буржуазия отбасында дүниеге келген. Нақты училищені бітіріп, кейін Мәскеу мемлекеттік университетінің медицина факультетіне оқуға түседі. Белоруссиядағы мансабы 1922 жылдан 1931 жылға дейін Белорусь университетінің медицина факультетінің микробиология кафедрасында ассистент болып жұмыс істеген. Репрессия және Қазақстандағы жұмысы 1932 жылы наурызда контрреволюциялық ұйымға қатысы бар деген айыппен БМСБ (Біріккен мемлекеттік саяси басқару) алқасы сотталып, Белоруссиядан Қазақстанға үш жылға жер аударылды. 1932 жылдың 15 сәуірінен бастап Алматы қаласындағы Қазан мемлекеттік медицина институтының микробиология кафедрасының ассистенті болып жұмыс істеді, сол жылдың тамыз айында кафедраның меңгерушісі болып тағайындалды. 1934 жылы доцент атағын алып, 1935 жылы «КСРО мұражай паратифозды штаммдарының биологиясы» тақырыбында докторлық диссертация қорғады. 1936 жылы профессор атағы берілді. Бір мезгілде облыстық санитариялы-бактериологиялық институттың бөлім меңгерушісі және директордың орынбасары (1932-1936 жж.), сондай-ақ Қазақ зооветеринарлық институтының микробиология кафедрасының меңгерушісі (1933-1936 жж.) қызметтерін атқарды. Сталинград медициналық институтындағы қызметі 1937 жылы И.А.Сутин Сталинград медициналық институтына (қазіргі Волгоград мемлекеттік медицина университеті) ауыстырылды, онда 1937-1942 және 1945-1952 жылдары микробиология кафедрасын басқарып, содан кейін профессор қызметін атқарды. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы қызметі Соғыс жылдарында Қырым медициналық институты Қызылорда қаласына көшірілген. И.А.Сутин осы институттың микробиология кафедрасын басқарды және 1942 жылдан 1944 жылға дейін қиын эвакуация жағдайында оқу процесін ұйымдастырған. Ғылыми және педагогикалық қызметі А.И.Сутин микробиологияның дамуына айтарлықтай үлес қосты. Ол бактериофагтарды белсенді түрде зерттеді, «Бактериофаг және оның медицинада қолданылуы» монографиясын жариялап, бірнеше кандидаттық диссертациялардың орындалуын қадағалады. 1951 жылы оның басшылығымен алты рет баспаланған, сонымен қатар алты тілге аударылған «Медициналық микробиология» практикумы дайындалды. Марапаттары және қоғамдық қызметі Ғылыми және педагогикалық қызметі үшін «Құрмет Белгісі» наградасымен, «Денсаулық сақтау үздігі» белгісімен, Сталинград облыстық атқару комитетінің Құрмет грамотасымен марапатталды, сондай-ақ мерейтойларға арналған РКФСР (Ресей Кеңестік Федеративтік Социалистік Республикасы) Денсаулық сақтау халық комиссариатының бұйрықтарымен марапатталған. Ақталуы И.А.Сутин 1956 жылы 27 шілдеде БКСР (Беларусь Кеңестік Социалистік Респбликасы) Жоғарғы Сотының сот алқасымен ақталды. Өлімі Негізгі жетістіктері «Бактериофаг және оны медицинада қолдану» монографиясының авторы. «Медициналық микробиология» практикалық оқу құралының жетекшісі. КСРО-ның бірнеше медициналық мекемелерінде микробиология кафедрасын ұйымдастырушы |
|
Биология ғылымдарының докторы, профессор (1942), КСР ҒА корреспондент-мүшесі (1954) |
Пётр Александрович Буланов Биология ғылымдарының докторы, профессор (1942), КСР ҒА корреспондент-мүшесі (1954)Өмірбаяны ХХ ғасырдың басында дүниеге келген. 1930 жылы Витебск ветеринарлық институтын бітірді. Ғылыми мансабын 1934 жылдан Алматы зооветеринарлық институтында жұмыс істеп бастаған. 1961 жылы БССР Ғылым Академиясының биология институтына ауысып, 1964 жылдан Белорусь мемлекеттік университетінің микробиология кафедрасын басқарды. 1969 жылы Қазан университетінде жұмысын жалғастырып, 1973 жылдан бастап БССР-ға генетика және цитология институтының ғылыми кеңесшісі болды. Ғылыми жұмысы
Эксперименттік онкология – ісіктердің дамуындағы микроорганизмдер мен токсиндердің рөлін зерттеу. Жылан уының қасиеттері – антивирустық вакциналар мен сарысулардың дамуы. Антибиотиктер – актиномицин К деп аталатын жаңа антибиотик жасау. Марапаттары мен танылуы Ғылым мен практикалық медицинаға қосқан үлесі үшін «Құрмет Белгісі» орденімен марапатталды. Ғылыми қызметінің мәні Петр Александрович Булановтың жұмысы микробиологияға, ветеринарияға, токсикологияға және онкологияға айтарлықтай үлес қосты. Оның зерттеулері жұқпалы аурулармен күресуде және инновациялық емдеу әдістерін жасауда теориялық және практикалық құндылықтарға ие болды. |
|
(1901 ж 10 мамыр – 1995 ж 15 маусым) (әдеби лақап аты Гордей Немилов) |
Ефим Ильич Демиховский (лақап аты Гордей Немилов) Биология ғылымдарының докторы, профессор, поэт (1901 ж 10 мамыр – 1995 ж 15 маусым)Өмірбаяны 1901 жылы 10 мамырда Минск губерниясының Бобруйск округінің Щедрин ауылында дүниеге келген (қазіргі Беларусь аумағы). 1915 жылы Екатеринославқа (Қазіргі Днепр, Украина) эвакуацияланған Вильна гимназиясында оқыды. Бұл қала оның тағдырында маңызды рөл атқарды. Жастық шағында қоғамдық өмірге белсенді қатысты. «Красный боец» газетінде Оңтүстік майдандағы оқиғаларды жариялайтын корреспондент болып жұмыс істеді, 1920 жылдары «Грядущая смена» газетінің және оның «Молодая кузница» әдеби қосымшасының жауапты хатшысы қызметін атқарды. Жазушылар мен ақындардың 1-ші Бүкілресейлік съезіне қатысып, онда Гордей Немилов бүркеншік атымен сөйлеген жазушылардың жас буынын ұсынған. Білімі және мансабы 1924 жылы Екатеринослав медициналық институтын және 1925 жылы Харьковтағы әкімшілік-санитарлық курстарды бітірді. Осы кезден бастап оның кәсіби мансабы басталды:
Ғылыми қызметі Ефим Демиховский микробиологияның дамуына айтарлықтай үлес қосты. Оның ғылыми қызығушылықтары ішек инфекциясын, кене энцефалитін, іріңді кокк инфекциясын зерттеуді қамтыды. 120-дан астам ғылыми еңбектердің авторы және «Антибиотиктер» ведомствоаралық жинағының жауапты редакторы болды (1965-1970). Бүкілодақтық микробиологтар, эпидемиологтар және инфекционистер қоғамының Басқарма құрамына кірді (1939-1956). Кафедра және оның жетістіктері Е.Демиховскийдің басшылығымен микробиология кафедрасы белсенді дамыды. Оның Алматы медицина институтының кафедрасында жұмыс істеген кезеңінде қазіргі уақытта Алматыдағы АҚШ елшілігі (Фурманов және Әйтеке-би көшелері) орналасқан ғимараттың төменгі қабаты кафедраның базасы болды. Шектеулі кадрлар жағдайында ұжым жұқпалы аурулар саласындағы зерттеулерді жалғастырған Әдеби қызмет Ғылыми еңбектерімен қатар Е.Демиховский Гордей Немилов бүркеншік атымен жарияланған өлеңдер жазды. Естелік Ефим Ильич Демиховский Микробиология мен әдебиет тарихында жарқын із қалдырды. Оның ғылыми мұрасы мен білім беру процесін ұйымдастыруға қосқан үлесі оны ХХ ғасырдағы отандық ғылымның көрнекті өкілі етті. |
|
|
Дмитрий Фёдорович Цимбалист медицина ғылымдарының докторы, профессор (1894–1961)
Өмірбаяны Оның кәсіби мансабы 1913 жылы фельдшерлік мектепті бітіргеннен кейін басталған. Воронеж медициналық институтына түскенге дейін Дмитрий Федорович жұмыс істеді:
Кәсіби қызметі
Ғылыми қызметі Дмитрий Фёдорович Микробиология мен эпидемиологияның өзекті мәселелеріне арналған 50-ден астам ғылыми жұмыстардың авторы. Оның зерттеулері осы ғылымдардың дамуына айтарлықтай үлес қосты. Марапаттары: РКФСР (Ресей Кеңестік Федеративтік Социалистік Республикасы) еңбек сіңірген дәрігері. Қазақ КСР еңбек сіңірген дәрігері. Ордендермен марапатталған: «Құрмет Белгісі» орденімен екі рет, Қызыл Жұлдыз орденімен. «Ұлы Отан соғысындағы ерен еңбегі үшін» медалі. Тұлғалық маңызы Дмитрий Фёдорович Цимбалист кеңестік Микробиология мен эпидемиологияның дамуына, сондай-ақ дәрігерлердің жаңа буындарын дайындауға айтарлықтай үлес қосты. Оның қызметі РКФСР-де де, Қазақ КСР-де де жоғары бағаланды, медицина тарихында жарқын із қалдырды. |
|
|
|
|
|
Линецкая Юлия Самойловна
1913 жылы 25 желтоқсанда (ескі жыл санауы бойынша), яғни 1914 жылы 07 қаңтарда Евпатория қаласында (Қырым) дәрігерлер отбасында дүниеге келген. 1931 жылы Ростов-на-Дону қаласындағы тоғыз жылдық мектепті бітірді. Сол жылы Солтүстік Кавказ медициналық институтының санитарлық-гигиеналық факультетіне түсіп, кейін Ростов мемлекеттік медицина институтына (РММИ) ауысып, 1935 жылы «дәрігер-эпидемиолог» біліктілігін алып шықты. 1936 жылдың ақпанынан 1939 жылға дейін РММИ микробиология кафедрасында аспирантурада оқыды. Оқуды бітіргеннен кейін Казанға жіберіледі, онда дәрігерлерді жетілдіру институтында микробиология кафедрасының ассистенті болып жұмыс істеді. 1941 жылы қарашада отбасылық жағдай бойынша Алматыға көшіп келген. 1942 жылдың қаңтарынан сол жылдың қазанына дейін микробиология кафедрасының аға зертханашысы, ал 1942 жылдың қазанынан 1952 жылға дейін кафедрада ассистент қызметін атқарған. 1945 жылы болашақтың Бүкілресейлік Коммунистік партия құрамына кірді. 1952-1953 жылдары Қазақ мемлекеттік медицина институтының (ҚазММИ) микробиология кафедрасының доценті қызметін атқарды. 1953-1957 жылдары ҚазММИ микробиология кафедрасы меңгерушісі міндетін атқарушы қызметін атқарды, содан кейін мансабын сол кафедраның доценті қызметінде жалғастырған. Бір жылдары Қазақ КСР Ғылым Академиясының психоневрологиялық секторының вирусологиялық зертханасында кіші ғылыми қызметкер болып жұмыс істеді. 1949 жылы Марксизм-Ленинизм кешкі университетін сәтті аяқтаған. 1949 жылы 17 қарашада «Алматы облысындағы маусымдық (көктемгі-жазғы) энцефалит вирусының штамдары» тақырыбында кандидаттық диссертация қорғады. Бұл зерттеу Қазақстанда көктемгі-жазғы энцефалиттің өлкелік эпидемиологиясына арналған алғашқы зерттеу болды. 1956 жылы КСРО-ның Жоғары аттестаттау комиссиясы оған доцент ғылыми атағын берді. Юлия Самойловна үш шет тілін меңгерген: ағылшын, неміс және француз. Ол «Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ерен еңбегі үшін» медалімен және «Денсаулық сақтау үздігі» белгісімен марапатталды |
|
|
Штиккель Эмиль Иванович, 1904 жылы туған, ұлты неміс.
Білімі және мансабы: Завер. 1922 жылы Анапская тоғыз жылдық мектебін бітірді. Сол жылы Кубань мемлекеттік медициналық институтына түсіп, оны 1929 жылы сәтті аяқтады. Кәсіби қызметі: 01.09.1927 – 28.11.1927: Натухаев дәрігерлік учаскесінің меңгерушісі. Ғылыми қызметі және аспирантура: 16.12.1933 – 01.03.1937: КСРО Денсаулық сақтау ҒК эпидемиология және микробиология орталық институтының аспиранты (Мәскеу қ.). Іс-сапарлар және филиалдарды ұйымдастыруы: 17.02.1940 – 12.12.1940: Қиыр Шығыс эпидемиология және микробиология институтында (Хабаровск қ.) КСРО Денсаулық сақтау ҒК іс-сапары бойынша жұмыс. Медициналық практика және зерттеу жұмысы: 01.01.1942 – 01.09.1947: Копыл ауданы аудандық амбулаториясының меңгерушісі (Қопал ауылы, Талдықорған облысы, ҚазКСР). Ғылыми жетістіктері: 04.06.1957: «Эксперименттік стрептококк инфекциясы, ағзаның интоксикациясы және реактивтілігі, сондай-ақ остеоартикулярлық туберкулезді стрептомицинмен емдеу бойынша зерттеулер» тақырыбында докторлық диссертация қорғады. Басылымдары мен тілдік дағдылары: 37 ғылыми еңбегін жариялады. Медицинаға қосқан үлесі: Эмиль Ивановичтің басшылығымен маңызды диссертациялық зерттеулер сәтті жүргізілді, дәрігерлер мен орта медициналық персоналдың мамандануы бойынша ауқымды жұмыстар жүргізілді, сондай-ақ Қазақстанның дерматовенерологиялық мекемелерінде зертханалық көмек ұйымдастырылды. |
|
|
|
|
|
Макиров Куаныш Аманбаевич Өмірбаяны Қуаныш Аманбайұлы Мақиров 1910 жылы 15 маусымда Ақтөбе облысы Қобда ауданы №1 ауылында кедей шаруа отбасында дүниеге келген. Ол өзінің еңбек жолын 13 жасында шопанның көмекшісі болып бастаған. 1930 жылы мектепті бітіргеннен кейін Қызылорда аудандық комсомол комитетінің жолдамасы бойынша 1-ші Мәскеу медициналық институтына оқуға түскен. С.М.Киров атындағы әскери медицина академиясында оқуын жалғастыра отырып, 1935 жылы Ленинградта оқуды бітірген. Қ.А.Макиров Қызыл армияда әскери дәрігерден полктің медициналық қызметінің бастығына дейінгі қызметтерде еңбек еткен. Қазақ кавалериялық полкінің алғашқы дәрігері болған. Әскери қызметі және ҰОС-ға қосқан үлесі Ұлы Отан соғысы кезінде Қ.А.Макиров КСРО Қарулы Күштерінің Бас штабында жауапты қызметтерді атқарды. Оның міндеттеріне Кеңес әскерлерін медициналық және санитарлық қамтамасыз ету, эпидемиологиялық тәуекелдерді талдау, жаудың әскери топтары туралы материалдар жинау және әскери және бейбіт тұрғындар арасында жұқпалы аурулармен күресу кірді. А.Қ.Макиров 1943 жылы Тегеран конференциясын дайындауға қатысып, санитарлық-эпидемиологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге жауап берген. 1944 жылы Варшава маңындағы шайқастар кезінде ауыр жарақат алған.
Ғылыми және педагогикалық қызметі: 1963 жылдан 1986 жылға дейін Алматы мемлекеттік медицина институтының (АММИ) микробиология кафедрасында меңгеруші қызметін, ғылыми жұмыс жөніндегі проректор, институттың партия комитетінің хатшысы қызметтерін атқарған. Макиров эпидемиялық ошақтарды жоюға белсенді қатысып, ұйымдастырушылық қабілеттерін көрсеткен. Ғылымға қосқан үлесі Қуаныш Аманбайұлы 130-дан астам ғылыми еңбектің, оның ішінде 6 монографияның, әскери эпидемиология бойынша оқу құралының және микробиология және вирусология бойынша оқулықтың авторы. Оның басшылығымен 25 ғылым кандидаттары мен докторлары дайындалды. Естелік Қ.А.Макиров көрнекті ғалым, ағартушы және патриот ретінде есте қалды. Оның ғылыми еңбектері мен идеялары оның шәкірттері мен С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университетінің микробиология, вирусология және иммунология кафедрасының қызметкерлерінің зерттеулерінде дамуын жалғастыруда. Ширек ғасырда басқарған кафедра бүгінде Сейфуллин көшесі, 543 (Төле би қиылысы) негізінде жетекші оқу және ғылыми орталықтардың бірі болып қала береді. Қуаныш Аманбайұлы Макиров медицина мен ғылым тарихында терең із қалдырып, Отанына және өз ісіне жанқиярлықпен қызмет етудің үлгісі болып қала берді. |
|
|
|
|
|
Котова Альбина Леоновна Медицина ғылымдарының докторы, профессор, қазақстандық микробиология мектебінің негізін қалаушы (1932–2019)Өмірбаяны мен қосқан үлесі Альбина Леоновна Котова – көрнекті ғалым, педагог, ұйымдастырушы және тәлімгер, Қазақстандағы заманауи микробиология мектебінің негізін қалаушы. 1932 жылы 28 шілдеде дүниеге келген. Өмір бойы ол өзін Қазақстан Республикасында микробиологияны, медицина-биологиялық зерттеулерді және білім беру жүйесін дамытуға арнады. Кәсіби қызметі Альбина Леоновна Семей, Астана университеттерінде, сондай-ақ Кентау мен Қызылорда қалаларында медицина факультеттерінде микробиология кафедраларын ұйымдастырған. Оның еңбектерінің арқасында еліміздің барлық медициналық жоғары оқу орындары үшін микробиология бойынша үлгілік бағдарламалар мен мемлекеттік стандарттар әзірленіп, енгізілді. Альбина Леоновна студенттерді оқыту және оқытушылардың біліктілігін арттыру үшін «Клиникалық микробиология» және «Медициналық паразитология» циклдарын енгізген. 20 жылдан астам уақыт бойы АММИ Орталық ғылыми-зерттеу институтының (қазіргі С. Д. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ) микробиологиялық зертханасын басқарды. Осы зертхана негізінде докторлық және кандидаттық жұмыстарды қоса алғанда 112 диссертация дайындалды. Ғылыми және білім беру қызметі Альбина Леоновна 58 жоғары білікті маман дайындады: 10 дәрігер және 48 медицина ғылымдарының кандидаты. Ол «Жас микробиологтар мектебін» құрушы, сондай-ақ Қазақстанда АИТВ/ЖИТС-инфекциясы бойынша жыл сайынғы студенттік конференцияның бастамашысы болды. 2002 жылы «Биоқауіпсіздік және биотерроризмге қарсы күрес» конференциясын ұсынып, ұйымдастырған. А.Л.Котова жұқпалы аурулардың қоздырғыштарын, соның ішінде экологиялық қолайсыз аудандарды зерттей отырып, республикалық және халықаралық деңгейдегі көптеген ғылыми-зерттеу жобаларын басқарды. Жетістіктері мен марапаттары:
Қазақстандық микробиологтар мектебін құрғаны үшін «Іс-қимыл адамы» номинациясы. Мұрасы |
|
|
|
|
|
Рамазанова Бахыт Аманулловна
Медицина ғылымдарының докторы, медицина профессоры Білімі Кәсіби тәжірибесі 1983–1987 жж. – аурухананың жедел медициналық жәрдем бөлімінің дәрігері. Сараптамалық қызметі ҚазҰМУ диссертациялық кеңесінің төрағасы (2014-2017). Ғылыми жетістіктері 250-ден астам жарияланымның авторы, соның ішінде: Жетекші: 2 докторлық және 3 кандидаттық диссертация. Ғылыми жобаларға қатысуы Келесі жобалардың жетекшісі: Марапаттар мен атақтар «Құрмет» ордені (2016). Қосымша ақпарат Төмендегі ұйымдардың мүшесі: Зерттеу жұмысының негізгі бағыттары Адам микробиомын зерттеу. Пневмококк инфекциясын зерттеу. Клиникалық микробиология, медициналық микология, медициналық паразитология және зертханалық диагностика мәселелері. |
|
|
|
Э.И. Штиккель
Микробиология, вирусология және иммунология кафедрасының ұжымы кафедра меңгерушісі медицина ғылымдарының докторы, профессор Эмиль Иванович Штихельмен (орталықта) (1962 жыл)
Макиров Куаныш Аманбаевич,
Рамазанова Бахыт Аманулловна
